زبان عِبری : چگونه زبان عِبری تحت تاثیر زبان عَربی قرار گرفت؟

سلام به همه به “زبان آموز ” خوش آمدید. ‏امروز میخواهیم راجع “تاثیر زبان عَربی بر زبان عِبری” صحبت کنیم.

‏اگر به سیاست علاقه مند باشید و اخبار مناقشه بین یهودیان و اعراب را شنیده باشید ‏و با خودتان فکر خواهید کرد
که اعراب و یهودیان ‏کاملا از یک دیگر فاصله میگیرند و ممکن نیست ‏زبان عِبری تحت تاثیر عَربی بوده باشد، ‏اما واقعیت این چنین نیست.
‏در واقع، همیشه ارتباط پیوسته ای بین عِبری و عَربی زبانان در سرزمین های مقدس (فلسطین) وجود داشته است
و در نتیجه عَربی، تاثیر خود را بر زبان عِبری گذاشته است.

نفوذ عَربی در عِبری، به خیلی قبل از تر از زبان “عِبری امروزی” برمیگردد ‏در “دوران طلایی اسلام”، دانشمدان یهودی.‏
بسیاری از متون عَربی را به عِبری برمیگرداندند. ‏اما مفاهیم علمی و فلسفی بسیاری وجود داشت که ‏که قابلیت توضیح با واژگان فعلی زبان عِبری را نداشتند ‏و در نتیجه، لغات جدیدی در عِبری به وجود آمدند .که ‏ریشه و ساختار عَربی داشتند.

لغات دخیلی مستقیم از عَربی وارد عِبری شدند و ترکیبات و اصطلاحات عِبری جدیدی را ساخته شدند.‏ که بر اساس ساختار عَربی بودند.‏ بسیاری از این “لغات دخیل” دیگر .‏در زبان عِبری امروزی منسوخ شده اند ‏اما بعضی ها هنوز هم استفاده میشوند.
‏در عَربی حرف “ع” از انتهاِ گلو و به شکل سنگین تلفظ میشود ‏معادل عبری آن، حرف ע در قدیم این چنین تلفظ میشد اما در زبان عِبری امروزی اصلا وجود ندارد و ‏در نتیجه، حرف ע به شکل ساکن عمل میکند.

چند مثال عربی که وارد زبان عِبری شده اند:

‏کلمه נֶמֶשׁ (نِمِش) از معادل عَربی نَمَش به معنی “کک و مک صورت” است.
کلمه אֹפֶק (اُوفِک) از معادل عَربی “اُفق ‏به معنی افق یا چشم انداز است.
‏در این مثال، یک تغییر تلفظ دیگر که در زبان عِبری امروزی ‏رخ داده است را میبینیم.
حرف عَربی “ق” به شکل سنگین و از انتها گلو تلفظ میشود.
در زبان انگلیسی مشابه حرف‏ “k”  ‏معادل آن، در عِبری امروزی .حرف ק (کِ) به شکل ساده و بدون تاکید تلفظ میشود.
کلمه מֶרְכָּז (مِرکاز) از معادل عَربی “مَرکَز ‏به معنی وسط و میانه است.
کلمه הַנדָסָה (هِنداسا) از معادل عَربی “هندسة” میباشد .که امروزه به معنی “مهندسی” بکار میرود.
کلمه פשוט (پَشوت) از کلمه عَربی”بَسیط” وام گرفته شده است.
‏در این مثال، یک تغییر تلفظ دیگر که .در زبان عِبری امروزی رخ داده است، را میبینم.
‏حرف عَربی “ط” به شکل “ت”، به صورت “سنگین و با تاکید” تلفظ میشود.
اما ‏معادل آن، حرف ט ‏امروزه به شکل ساده و بدون تاکید تلفظ میشود.
‏کلمه דקה (دَکا) و שְׁנִיָה (شنیا) به معنی دقیقه و ثانیه.
‏از معادل عَربی “دقيقة” و  “ثانیة”  آمده اند.
و یک بار دیگر، یک تفاوت تلفظ بین دو زبان وجود دارد ‏و حرف عَربی “ق” به شکل “ک” در عِبری تلفظ میشوند.

احیا زبان عِبری

‏صد ها سال بعد، در قرن 19م، زبان شناسان یهودی ‏با تلاش خود، “احیای زبان عِبری” را رقم زدند.
‏الیزر بن یهودا،‏ ‏‏که به او لقب “پدر زبان عِبری معاصر” داده اند. ‏به زبان عَربی به عنوان منبع واژگان و ریشه کلمات نگاه میکرد
‏که با قراردادن آن به عنوان الگو ‏میتوان زبان عِبری رو توسعه و بهبود داد. ‏او به “کمیسیون زبان و ادبیات عِبری” پیشنهاد کرد ‏برای آنکه نواقص زبان عِبری برطرف شود “کمیسیون باید، با توجه به الگو و دستور زبان‌های سامی ‏به خصوص زبان عَربی، شروع به ابداء واژه نماید.
‏او همچنین، کمیسیون را تشویق کرد تا بجای صرفا وارد کردن لغات عَربی، لغات عِبری جدیدی بر اساس زبان عَربی ابداء شوند.

ساخت لغات جدید

‏به عنوان مثال ‏فعل לחרוש (خَرَش) از واژه عَربی حَرَث به معنی شخم زدن ساخته شده است.
‏فعل להגר (هیگِر) از واژه عَربی هَاجَرَ ‏به معنی مهاجرت کردن ساخته شده است.
در این مثال، ساختار واژه عِبری جدید، به نسبت واژه عَربی، دچار تغییر شده است.
اما همچنان از از همان سه حرف برای ریشه فعل استفاده میکند.با این تفاوت که حرف عبری ג بجای صدای “ج”، به شکل “گ” تلفظ میشود.
واژه צָבָּר (تثبار) که ‏به معنی نوعی کاکتوس است از واژه عَربی صَبار آمده است.
“اما ‏کلمه “تثبار” یا با تلفظ عامینه تر، “ثابره در زبان عِبری، به “متولدین اسرائیل” اشاره دارد.
این کلمه تمثیلی از خصوصیات این مردم است “‏سخت و خشن از بیرون” و “نرم و مهربان از داخل”.‏حرف “ص” کلمه صَبار، به شکل سنگین و با تاکید تلفظ میشود. ‏اما معادل عِبری آن به شکل “تث” تلفظ میشود‏انگار که حرف “ت” و “ث” به دنبال هم میاییند: تث

‏لغات دیگری که بن یهودا بدین شیوه ابداء کرد شاملِ:
‏واژه רשמי (ریشمی) به معنی رسمی که از واژه عربی “رسمي” ساخته شد.
‏واژه רציני (رستینی) به معنی جدی که از واژه عَربی رَصین ساخته شد.
‏واژه רציני (اَدیو) که از واژه عَربی أديب ساخته شد و به معنی بانزاکت و با فرهنگ است. ‏این کلمه به معنی “نوسینده و مولف” هم هست
‏که امروزه در زبان عِبری بسیار پرکاربرد است. ‏واژه תמרון (ثیمرون) به معنی مانور از واژه عَربی تمرین ساخته شد.
‏واژه שמשיה (شیمشیا) به معنی سایه بان ‏از کلمه عَربی الشمسیة ساخته شده است ‏که ریشه آن در هر دو زبان، کلمه خورشید است
‏در عِبریשמש (شِمِش) و عَربی شَمس ‏واژه עירייה (ایریا) به معنی شهرداری ‏از معادل عَربی بَلَدِيَة آمده است.

‏تغییراتی که تا بدین جای کار راجع آن صحبت کردیم ‏توسط افراد زبده و با نفوذ طراحی و برنامه ریزی شده بود .
‏و باعث تغییر در زبان “رسمی و معیار” عِبری شده است. اما بیشترین نفوذ به شکل ” محلی و محاوره ای” صورت گرفت.
‏دو گروه اصلی تاثیر گذار شاملِ “‏اعراب ِ فلسطین” و “اقوم مزراحی” بودند. ‏یهودیانی که در سرزمین های اعراب بودند. به “زبان یهودی-عَربی” صحبت میکردند. ‏این زبان، از گویش های یهودی زبان عربی بود که به زبان عِبری نوشته میشد. ‏اکثر یهودیانی که بین سال های 1950 تا 1970 به فلسطین اشغالی مهاجرت کردند ‏به زبان یهودی-عَربی حرف میزنند و زبان عِبری را به عنوان زبان دوم یادگرفتند.
‏یهودیان مزراحی، قسمت بزرگی از جمعیت اسرائیل را تشکیل میدهند ‏و در نتیجه، بر زبان عِبری امروزی مخصوصا نوع محلی و محاوره ای آن تاثیر فراوانی گذاشته اند.

‏بعضی از تغییرات و تاثیرات، بیشتر در شهر های مرزی اسرائیل دیده میشود ‏که در واقع همان شهری هایی هستند ‏که مزراحی در آن ها ساکن شده بودند. ‏به عنوان مثال، واژه عِبری مَدروب از معادل عَربی مَضروب ‏به معنی ضربه خورده است .‏
اما در عِبری به معنی “دیوانه” استفاده میشود یک مثال دیگر، واژه בלדר (گیژدِر) و (لگیژدِر) ‏ریشه این کلمه به “عَربی مراکشی” از خانواده های زبان بَربَری برمیگردد و در اصل به معنی گریه و زاری در مراسم ختم بود ‏اما بعدا ها، به صورت محاوره ای به معنی گلایه کردن استفاده میشد.

بسیاری از لغات، محدود به شهر های مرزی نیستند ‏و به صورت اصطلاحات عامیانه در سراسر اسرائیل استفاده میشوند.
‏به عنوان مثال، لغت שופוני (شفونی) ‏از اصطلاح عَربی “شوفونی یا ناس” امده است ‏که به معنی “مردم، به من نگاه کنید” است.
‏و در عِبری به معنی “خودنمایی” و “کلاس گذاشتن” است. ‏در کلمه عَربی پسوند “نی” به جنس و تعداد مفعول اشاره دارد و
‏اما در معادل عِبری، کل عبارت در یک کلمه خلاصه شده ‏و بسته به جنس و تعداد تغییری نمیکند. ‏یعنی میتونیم بگیم او یک “شافونی” است .
یا ما شافونی هستیم و غیره. “‏واژه מוּרעָל (مستول) به معنی “مست ‏از واژه عَربی “مسطول” می آید.
واژه דיר בלק (دیغ بالک) به معنی “مواظب باش”‏ ‏همون کلمه عَربی “دیر بالک” است

بعضی ازاین لغات آن چنان در عِبری رایج و پراستفاده هستند که بعضی از مردم متوجه خارجی بودن آنها نمیشوند.
‏اما مشخص کردن اینکه از زبان یهودی-عَربی یا عَربی فلسطینی آمده اند، ‏کار آسانی نیست.
‏لغت כיף (کِیف) از معادل عَربی کَیف ‏به معنی لذت، آمده است. اصطلاح پرکاربرد ِ איזה כיף (ایزِ کیف) به معنی “خوش بگذره” از همینجا آمده است. ‏اصطلاح אחלה (اخلا) به معنی “عالی” ‏ ‏از کلمه عَربی “احلی” به معنی “شیرین” است.
کلمه عِبری מגניב (سبابا) به معنی “جالب و باحال “‏از واژه عَربی “صبابه ‏که در ادبیات عرب، به معنی “انتظار معشوق را کشیدن” است.
اما در ‏گویش فلسطینی معناِ “عالی” هم میدهد، که معادل عِبری آن از همین جا می آید گفته میشود، از زمانی که این اصطلاح بین یهودیان رایج شده ‏دیگر در زبان فلسطینی-عربی از آن استفاده نمیشود.
کلمه מבסוט (مبسوط) به معنی “راضی و خوشنود ‏از معنی واژه عَربی مبسوط به معنی “خوشحال” می آید.
‏کلمه פדיחה (فدیخا) به معنی “شرمندگی، سوتی از واژه عَربی فضيحة به معنی “رسوایی و ننگ” می آید.

‏بعضی از این لغات عِبری، چنان در خود عَربی پراستفاده هستند. که عِبری زبان ها، با اگاهی از اینکه “لغات دخیل” هستند، از آن ها استفاده میکنند اصطلاح رایج ِ יאללה (یالا ) ‏گویشور های عِبری، از این اصطلاح بسیار زیاد و دقیقا به همان ‏معنی عربی آن “زودباش” استفاده میکنند. ‏اسرائیلی ها، از این لغت به معنی دیگر آن،”خداحافظ”، نیز استفاده میکنند ‏که در عَربی فلسطینی نیز از آن استفاده میشود : ‏شما در انتها یک تماس تلفنی میشنوید “‏”یالا، بای” و بعضی موقع ها فقط “یالا”
‏در زبان عِبری امروزی، صامت های تشدید دار ‏به صورت ساده و بدون تشدید تلفظ میشوند .

‏این همه “تغییر در تلفظ” چگونه عِبری امروزی پدید آمد؟

‏تلفظ صوت ها در عِبری امروزی بر اساس گویش ِ “سِفاردی” است ‏که به تلفظ عَربی شباهت دارد.
‏اما از آنجایی که اکثر یهودیانی که در قرن 19 و 20م ‏از اروپا به فلسطین آمدند ‏به زبان هایی مثل ییدیش، روسی و آلمانی حرف میزدند.
‏در تلفظ بعضی از آوا با گویش فعلی دچار مشکل بودند ‏و در نتیجه عِبری را با لهجه های اروپایی یاد گرفتند.
‏این موضوع، پایه گذار تلفظ اسرائیلی امروزی شد. ‏اگر اولین صهیونیست ها از تبار ِ مزراحی ها میبودند ‏احتمالا عِبری امروزی شبیه زبان عربی تلفظ میشد.

گویشور های عربی متعجب خواهند اگر بدانند یهودیان، برای خوشامد گویی از واژه “اهلا” استفاده میکنند.
‏به عنوان جایگزین کلمه שלום (شَلوم) که از همان سلام می آید ‏کلمه חביבי (خبیبی) از لغت عَربی “حبیبی ‏به معنی “عشق من” می آید.  ‏کلمه מדהים، همان کلمه “مجنون” در زبان عَربی به معنی دیوانه است. ‏توجه کنید میتوان به حرف عِبری ד یک آپستروف اضافه کرد ‏ تا بجای صدا “گ” صدای “ج” بدهد. ‏این حالت، در بسیاری از لغت های وام گرفته شده عِبری وجود دارد.
‏مورد دیگری که برای بعضی ها تعجب برانگیز است ‏کلمه יעני معادل کلمه “یعنی” در عَربی است ‏این کلمه به معنی ” به عبارت دیگر است” و برای توضیح دادن بکار میرود.

سخن پایانی

‏اکثر لغات زبان عِبری، از همان ابتدا عِبری بوده اند و وارداتی نیستند. ‏یا از زبان های عِبری اولیه توسعه پیدا کرده اند.
‏یا از یک ریشه عِبری ابداء شده اند ‏اما بدون شک، عِبری تحت تاثیر عَربی بوده است.
‏27% واژگان دخیل این زبان، عَربی هستند ‏که بیشتر به عنوان اصطلاحات عامیانه در عِبری استفاده میشوند.
‏در تمام زبان های دنیا اصطلاحات عامیانه، ابتدا در بین مردم سطح پایین جامعه رایج میشده و سپس در کل جامعه گسترش پیدا میکرده است. ‏این حالت، در زبان عِبری نیز اتفاق افتاده است. اقوام مزراحی،اعراب یهودی و مردم فلسطین در شکل گیری این اصطلاحات نقش بسزایی داشته اند.